به گزارش اکوبان نیوز، نوسانات نرخ ارز به طرق مختلف می‌توانند انحرافاتی را در سطح تورم از مقدار پایه آن ایجاد کنند. در این راستا، تاثیر نوسانات نرخ ارز بر قیمت کالا‌های وارداتی، پایه پولی و انتظارات تورمی، از جمله دلایل مهم پدیدآورنده این انحرافات هستند. بر عکس، این انحرافات تورمی نیز می‌توانند از طریق تغییرات در تراز تجاری، نوسانات نرخ ارز را تشدید کنند.
تاثیر نوسانات نرخ ارز بر کالا‌ها و خدمات وارداتی
قیمت کالا‌ها و خدمات وارداتی بطور مستقیم با ارزش بین‌المللی پول هر کشور مرتبط است. هنگامی که ارزش پول یک کشور در مقایسه با پول کشور‌های دیگر کاهش می‌یابد، هزینه واردات به پول داخلی افزایش می‌یابد. این افزایش قیمت، به‌ویژه در مورد کالا‌های وارداتی شامل مواد اولیه و کالا‌های واسطه‌ای، می‌تواند به توان تولیدی کشور آسیب برساند.
به‌دلیل این تاثیرات، افزایش نرخ ارز منجر به افزایش قیمت ریالی کالا‌ها و خدمات نهایی وارداتی می‌شود و این امر به افزایش تورم برای مصرف‌کنندگان دامن می‌زند. با توجه به وابستگی تولید در ایران به واردات مواد اولیه و کالا‌های واسطه‌ای، نرخ ارز بالا به عنوان عاملی مهم در افزایش قیمت ریالی محصولات نهایی تولید داخلی عمل می‌کند. نمودار زیر، روند سهم واردات مواد اولیه و کالا‌های واسطه‌ای از کل واردات را طی سال‌های ۱۳۵۲ تا ۱۴۰۱ نمایش می‌دهد.
با توجه به نتایج این نمودار، مشاهده می‌شود که وابستگی تولید بسیاری از محصولات داخلی به واردات، سبب فشار‌های هزینه‌ای ناشی از افزایش نرخ ارز و به تبع آن کاهش تولید و افزایش قیمت ریالی محصولات داخلی می‌گردد.
تاثیر نوسانات نرخ ارز بر پایه پولی
نوسانات نرخ ارز بطور مستقیم بر خالص دارایی‌های خارجی تاثیر می‌گذارد و این عامل خود دارای رابطه‌ای نزدیک با پایه پولی است. تغییرات در خالص دارایی‌های خارجی معمولا از دو طریق، یعنی تغییر در حجم دارایی‌ها و تغییر در قیمت آنها، رخ می‌دهد. به همین دلیل، کاهش ارزش پول ملی موجب افزایش خالص دارایی‌های خارجی می‌شود و این افزایش، به رشد نقدینگی می‌انجامد.
نمودار زیر، روند تغییرات پایه پولی را از سال ۱۳۵۲ تا ۱۴۰۲ نشان می‌دهد که سهم زیادی از این تغییرات ناشی از نوسانات نرخ ارز است. افزایش نرخ در سال‌های اخیر، بطور قابل توجهی خالص دارایی‌های خارجی را افزایش داده و به تبع آن پایه پولی و نقدینگی کشور را بالا برده است. در اقتصادی که زیرساخت‌های لازم برای جذب نقدینگی در فرآیند تولید وجود ندارد، افزایش نقدینگی می‌تواند منجر به تورم بالایی گردد.
تاثیر نوسانات نرخ ارز بر تورم انتظاری
نوسانات نرخ ارز همچنین بر انتظارات تورمی افراد در کشور مؤثر است. با افزایش نرخ ارز، چیزی که به وفور در تولیدات داخلی وابسته به واردات دیده می‌شود، انتظار تورم در کارگران نیز بالا می‌رود، که این امر در پی افزایش درخواست دستمزدها از سوی آنان خواهد بود. این افزایش دستمزدها، به همراه هزینه‌های ناشی از نرخ ارز، فشار بیشتری بر تولیدکنندگان وارد کرده و در نتیجه موجب کاهش عرضه کل و در نهایت رکود تورمی می‌شود.
علاوه بر این، بالا رفتن نوسانات نرخ ارز به افزایش نااطمینانی برای تولیدکنندگان و سرمایه‌گذاران می‌انجامد که این شرایط باعث کاهش سرمایه‌گذاری در فعالیت‌های مولد و حرکت نقدینگی به سمت سفته‌بازی خواهد شد. در شرایط نااطمینانی اقتصادی، افزایش نرخ ارز با سرعت بیشتری موجب افزایش قیمت محصولات داخلی می‌شود. نمودار زیر، روند رشد نرخ ارز (دلار آمریکا) و نرخ تورم را در بازه زمانی ۱۳۷۰ تا ۱۴۰۱ مورد بررسی قرار می‌دهد. این تعاملات پیچیده میان نرخ ارز و تورم، بر ضرورت توجه به مدیریت صحیح سیاست‌های اقتصادی و ارزی تأکید می‌کند.
بر اساس نمودار، روند دو متغیر (نرخ ارز و نرخ تورم) در بیشتر سال‌ها یکسان است. این روند هم‌سو نشان‌دهنده یک رابطه مستقیم بین این دو متغیر می‌باشد. پس از توضیح تاثیر نوسانات نرخ ارز بر تورم، در ادامه به اثرگذاری تورم بر نوسانات نرخ ارز خواهیم پرداخت.
اثر تورم بر نوسانات نرخ ارز
افزایش تورم در یک کشور به افزایش قیمت کالا‌های داخلی نسبت به کالا‌های خارجی منجر می‌شود. این افزایش قیمت، تمایل مصرف‌کنندگان داخلی و خارجی به خرید کالا‌های آن کشور را کاهش می‌دهد. با این کاهش تقاضا، قدرت رقابت‌پذیری تولیدکنندگان داخلی در بازار‌های بین‌المللی متاثر گشته و توان تولیدی آنها کاهش می‌یابد.
کاهش توان تولیدی به تبع افزایش قیمت و کاهش رقابت‌پذیری، منجر به کاهش صادرات و افزایش واردات می‌شود. زیرا هنگامی که تولید کمتر می‌شود، نیاز به واردات برای تامین نیاز‌های داخلی بیشتر حس می‌شود. در این شرایط، کاهش تراز تجاری به عنوان عامل اصلی در افزایش قیمت ارز‌های خارجی عمل می‌کند. عرضه ارز‌های خارجی به قیمت آنها وابسته است، بنابراین با کاهش تراز تجاری، مقدار عرضه ارز کاهش یافته و در نتیجه، قیمت‌ها افزایش می‌یابند. نمودار زیر تغییرات تراز تجاری و نرخ تورم را طی سال‌های گذشته نشان می‌دهد.
بر اساس این نمودار، رابطه بین تراز تجاری و نرخ تورم در بیشتر سال‌های مورد بررسی معکوس است؛ زیرا کاهش تراز تجاری به‌عنوان عاملی کلیدی در افزایش نرخ ارز عمل کرده و این افزایش به نوبه خود به افزایش نرخ تورم منجر می‌شود.
