الهه فراهانی_محدودیت‌های BNPL در زمان بازپرداخت‌ها با تصویب طرح جدیدی که از سوی بانک مرکزی در راستای کاهش و صفر شدن کارمزد وام‌هاصورت گرفت، موجب شد تا این پدیده نو در کشور ما کمی عقب نشینی کند و آنطور که باید و شاید مانند سایر کشورهای پیشرو، به ماکسیمم جذابیتی نرسد و در ندفه خاموش شود.

BNPL چیست؟

اما در ابتدا لازم است بدانیم که سرویس  BNPL با چه استراتژی شکل گرفت و ماهیت آن چیست؟

یک روش نوین پرداختی، که در کشورهای نوآور به یک روش رایج برای خرید کالا یا خدمات تبدیل شده است و یکی از جدیدترین شیوه‌های پرداخت قسطی به‌شمار می‌رود. شیوع ویروس کرونا و کاهش قدرت خرید جامعه در کنار تورم جهانی، باعث شد تا این روش بیش از حد انتظار در جهان رشد یابد.

سازوکار خرید BNPL به این صورت است که مشتری در هنگام خرید، از طریق یک شرکت یا پلتفرم BNPL، درخواست پرداخت اقساطی می‌دهد. شرکت BNPL پس از بررسی اعتبار مشتری، درخواست را می‌پذیرد و مبلغ خرید را به فروشنده پرداخت می‌کند. سپس مشتری باید مبلغ خرید را در بازه‌ زمانی مشخصی به شرکت مذکور بازپرداخت کند.

در برخی موارد، شرکت BNPL ممکن است هیچ سود یا کارمزدی برای خرید BNPL دریافت نکند. اما در مواردی نیز، شرکت BNPL ممکن است سود یا کارمزدی را به صورت درصدی از مبلغ خرید یا مبلغی ثابت برای هر قسط دریافت کند.

ایران در زمینه خرید اعتباری و روش‌های نوین پرداخت (فین‌تک) پیشرفت‌های خوبی داشته است که در سال‌های اخیر این روش بسیار در ایران اجرا شده است، مشکل اصلی که در خرید اعتباری در ایران وجود دارد، بالا بودن کارمزد و جریمه‌ها است که قیمت تمام شده برای مصرف کننده بالاتر از بازار خواهد بود.

Buy Now Pay Later یکی از گزینه‌ها یا روش‌های پرداخت است که می‌تواند بر تصمیم خرید تأثیر بگذارد و در بیشتر موارد مشتری را از گزینه‌های «انصراف از خرید» یا «خرید در زمان دیگر» دور کرده و او را به خرید در زمان حال نزدیک‌تر کند.

این امر در شرایطی که بودجه مشتری محدود است یا برای مدتی نمی‌تواند هزینه خرید برخی کالاها را بپردازد، نیز کاربرد خواهد داشت؛ با فعال‌سازی سرویس BNPL، کاربر می‌تواند با خرید در زمان حال، هزینه کالای خود را در زمان آتی و به صورت یکجا یا قسطی بپردازد.

پاندمی کرونا نااطمینانی را افزایش داد که حتی به لایه‌های زیرین زندگی خصوصی افراد نیز کشیده شده بود؛ با روش BNPL افراد توانسته بودند قدری در مقابل نااطمینانی که در زندگی‌‎شان ایجاد شده، مقاومت کنند و اثرات آن را تقلیل دهند. این روش پرداخت و البته خرید حتی برای کسب‌وکارها نیز به راهکاری برای برون‌‎رفت از شرایط «فوق‌العاده» نیز کمک کند. نرخ بهره و کارمزد صفر، افزایش جریان درآمدی و اندازه بازار سه هزار و ۲۵۰ میلیارد دلاری تا سال ۲۰۳۰ میلادی از دلایلی است که فراگیرشدن این روش پرداختی را توجیه می‌کند.

از خوبی‌هایی که این روش برای مشتری به همراه دارد، عدم نیاز به تسویه یکجا، همچنین فراهم‌کردن امکان خرید قسطی طیف متنوعی از کالاها و خدمات برای اوست. شرکت‌های ارائه‌دهنده BNPL در این روش، درآمد خود را نه از سود پرداختی مشتری که از پذیرنده‌ها دریافت می‌کنند. در اصل در این روش، معمولاً از مشتری سود دریافت نمی‌شود و صرفاً بعضی از شرکت‌ها در قبال طولانی‌تر کردن مدت بازپرداخت اقساط برای مشتری، بهره ناچیزی از مشتری می‌گیرند. نحوه بازپرداخت شامل مدت‌زمان لازم برای تسویه، هزینه و مبلغ هر قسط را شرکت ارائه‌دهنده خدمات BNPL مشخص می‌کند.

همان‌طور که اشاره شد، شرکت‌های ارائه‌دهنده خدمات BNPL از فروشندگان خرده‌فروش ، مبلغی را به‌عنوان کارمزد دریافت می‌کنند. در قبال فروش با روش «الان بخر، بعداً پرداخت کن» هم میانگین ارزش سبد خرید هر مشتری و نرخ تبدیل پرداخت افزایش پیدا می‌کند و هم فروشندگان مشتریان بیشتری خواهند داشت؛ بنابراین روش BNPL هم برای مشتریان و هم برای فروشندگان، یک روش سودمند است.

خوشبختانه با یکپارچه‌سازی دولت هوشمند، فرایند احراز هویت، اعتبار سنجی و… بصورت سیستمی و با سرعت خوبی انجام می‌گیرد که باعث شده است فرایند ارائه خدمات در برخی از شرکت‌ها به کمتر از یک هفته برسد. این در حالیست که در شیوه سنتی برای پرداخت اقساط و وامدهی‌ها که هنوز هم روال آن در اغلب بانک‌ها ادامه دار بوده ، با پروسه سخت بروکراسی اداری برای احراز هویت و نیز داشتن ضامن‌های معتبر و از همه سخت‌تر داشتن سپرده به اندازه مبلغ درخواستی وام روبه رو هستیم و این تنها یک بخش کوچکی از تسهیلات‌دهی بانک ها بوده و اگر نگاه عمیق‌تری به آن داشته باشیم می‌بینیم که سپرده‎‌ها در انتظار وام باید خواب چند ماهه داشته باشند و در نهایت سود یا کارمزد برای وام درخواستی لحاظ شود.

تصویب کارمزد صفر درصد از دی ماه

چندی پیش وزیر امور اقتصادی و دارایی گفت: از دی ماه برای تسهیلات وام‌های خرد قرض الحسنه کارمزد صفر خواهد شد. وی تاکید داشت : از دی ماه نیز برای تسهیلات وام‌های خرد کارمزد صفر خواهد شد و برای سال آینده تلاش این است که به مرور برای وام‌های متوسط و با سطوح بالاتر سطح کارمزد از ۴ درصد کمتر و کمتر شود. این در حالیست که با ورود به دی ماه و طبق بررسی های میدانی که خبرنگار اکوبان نیوز به صورت تصادفی در چند بانک مراجعه کرده ، خبری از ارائه چنین وامی در بانک‌ها نیست و هیچ بانکی به مشتریان خود چنین وامی را در میان طرح‌های تسهیلاتی خود معرفی نمی‌کند.

سردرگمی مردم از وعده‌ای که اجرا نشد

وعده چنین وامی قطعا جذاب است چرا که به نظر می‌رسد ارائه وام با کارمزد صفر درصد علی‌رغم وجود سیستم سنتی بانک‌ها برای تسهیلات‌دهی مانند احراز هویت مشتریان و اتلاف زمان در دریافت وام، سرویس BNPL را برای آن اندک کارمزد بازپرداخت چند ماهه و نیز کوتاه بودن زمان بازپرداخت کنار می‌زند. اما این رغبت و شور میان مردم با شانه خالی کردن بانک‌ها هر روز کمتر شده و گویا این طرح  در حد یک وعده باقی مانده که شاید لازم است بانک مرکزی با جدیت بیشتری این موضوع را به بانک ها تاکید کند.