اکوبان نیوز، امیر سقا؛ وضعیت بازار ارز نشان می‌دهد که در یک سال و نیم گذشته، با وجود برخی از شوک‌های شدید و بی‌سابقه سیاسی و اقتصادی، قیمت ارز دچار جهش‌های قابل توجهی نشده است. در بازه‌ی زمانی، اتفاقات بزرگی مانند شروع جنگ مستقیم میان ایران و اسرائیل و همچنین حادثه سقوط بالگرد رئیس‌جمهور رخ داده‌اند، اما این اتفاقات نیز بر بازار ارز اثرگذار نبوده است.
یکی از ویژگی‌های جالب هفته گذشته، بی‌تفاوتی نسبی افکار عمومی نسبت به نوسانات بازار ارز بود. علیرغم این‌‌که قیمت ارز طی هفته گذشته تا ۱۰ درصد افزایش یافت، این تغییرات خیلی به محافل خبری در جامعه راه نبرد و شاهد کاهش حساسیت‌های گذشته در افکار عمومی در قبال قیمت ارز بودیم. این بی‌اعتنایی عمومی، نشانه‌ای از اطمینان مردم نسبت به موقتی بودن این نوسانات است و یا قطع امیدی همگانی است.
در این میان، یادآوری اتفاقات سال ۹۷ خالی از لطف نیست. در آن سال، برجام و در استای آن رئییس جمهور شدن ترامپ در آمریکا و خروج این کشور از برجام، وضعیت بازار ارز کشور یکی از پرطلاتم‌ترین دوران‌های خود را از سر گذراند.
در دو تا سه سال اخیر، تکرار پی‌درپی افت و خیزهای نرخ ارز طی زمان‌های مختلف و در برابر شوک‌های گوناگون، نگاه جامعه را به دولت و نقش آن در کنترل بازار تغییر داده است. حفظ نسبی ثبات قیمت ارز، باوجود رخدادهای ناگهانی و شوک‌های متعدد، به مردم این باور را داده که بانک مرکزی توانسته در آرام کردن بازار ارز موثر باشد و احتمالاً در آینده نیز می‌تواند با واکنش مناسب، بازار را از نوسانات سنگین دور نگه دارد.
پنج اقدام کلیدی بانک مرکزی برای ثبات ارزی
در طول یک سال و نیم گذشته، بانک مرکزی با رویکرد تثبیتی توانسته است بازار ارز را پس از سه مرحله بی‌ثباتی در سال‌های ۹۷، ۹۹، و ۱۴۰۱ به وضعیت باثباتی برساند. در این دوره، شوک‌های پی‌درپی از جمله سیاسی و حتی نظامی نیز نتوانستند ناپایداری گذشته را دوباره ایجاد کنند. پنج اقدام مهم در این راستا شامل: راه‌اندازی مرکز مبادله ارزی، تخصیص بودجه ارزی و تامین ارز بر مبنای منابع موجود، گسترش مرکز مبادله از طریق تالار ارز با نرخ توافقی، و ایجاد ابزارهای جدید برای معاملات آتی ارز به منظور کاهش ریسک نوسانات بوده است.
بررسی روند نرخ ارز از زمان اجرای این سیاست‌ها نشان می‌دهد که تصمیمات بانک مرکزی به ثبات نسبی در بازار ارز منجر شده است. به همین دلیل، بانک مرکزی توانسته تا حدی اعتبار گذشته خود را بازسازی کند. این بازیابی اعتبار باعث شده تا جامعه نسبت به نوسانات ارز، کم‌تر حساس باشد و به توانایی بازارساز در کنترل شوک‌ها، به ویژه در هفته اخیر، اعتماد بیشتری پیدا کند.
سال 97 و ابرشوک بازار ارز
سال ۱۳۹۷ از لحاظ تعداد اخبار اقتصادی، یکی از سال‌های پرحاشیه در ایران بود. در این سال قیمت بسیاری از کالاهای خوراکی و مصرفی چندین برابر شد و تورم که تا خرداد به صورت رسمی تک‌رقمی اعلام می‌شد، از تیرماه به بعد به سطح دو رقمی رسید.
آخرین گزارش بانک مرکزی از تورم به آبان ماه برمی‌گردد که نرخ ۱۸.۴ درصدی را نشان می‌داد و از آن زمان به مدت چهار ماه هیچ گزارش جدیدی منتشر نشده است. با این حال، مرکز آمار در اسفند ۹۷ تورم سالانه را نسبت به اسفند سال قبل بیش از ۴۲ درصد اعلام کرد.
در نتیجه افزایش قیمت‌ها در سال جاری، توان خرید خانوارهای ایرانی به طور قابل توجهی کاهش یافت. در این میان، ثابت ماندن قیمت بنزین، که همچنان بحث بر سر آن ادامه دارد، تا حدی مانع وخیم‌تر شدن وضعیت اقتصادی شد.
دلار آمریکا در اوایل فروردین با نرخ حدود ۵ هزار تومان شروع به کار کرد، اما در نیمه دوم فروردین و پس از تعطیلات نوروزی به مرز شش هزار تومان رسید و در برخی روزها در بازار به‌ندرت پیدا می‌شد.
در تاریخ بیستم فروردین، با اعلام اسحاق جهانگیری، معاون وقت رئیس‌جمهور ایران، دلار به‌طور رسمی به یک نرخ تک‌نرخی تبدیل شد و قیمت ۴۲۰۰ تومان برای دلار تعیین شد. دولت تأکید کرد که هیچ دلار دیگری غیر از این نرخ را به رسمیت نمی‌شناسد.
افزایش نرخ ارز ناشی از نگرانی‌ها درباره احتمال خروج ایالات متحده از توافق هسته‌ای با ایران و تأثیرات اقتصادی آن بود. در نهایت، دونالد ترامپ در اردیبهشت‌ماه خروج کشورش از برجام را اعلام کرد و این امر باعث صعود قیمت دلار شد.
اوج قیمت دلار به مهرماه بازمی‌گردد، زمانی که قیمت دلار به مرز بیست هزار تومان نزدیک شد و در برخی از روزهای این ماه، قیمت دلار روزانه تا هزار تومان افزایش می‌یافت.
از مهرماه به بعد، قیمت ارز شروع به کاهش کرد و اخبار مربوط به تصویب یا عدم تصویب لوایح مرتبط با پولشویی و همچنین راه‌اندازی سازوکار مالی اتحادیه اروپا برای مقابله با تحریم‌های ایالات متحده به همراه سیاست‌های جدید بانک مرکزی بر نوسانات قیمت تأثیرگذار بود.
در آذرماه، قیمت دلار در صرافی‌ها به ۱۰ هزار تومان رسید، اما با نزدیک شدن به ماه‌های پایانی سال، این عدد تا نزدیک ۱۴ هزار تومان افزایش یافت. برخی منتقدان دولت افزایش بی‌سابقه قیمت ارز و کاهش سریع آن را به عملکرد دولت نسبت می‌دهند و ادعا می‌کنند که دولت با کاهش عرضه، عمدی قیمت ارز را بالا برد تا درآمد ریالی کسب کند. این ادعاها از سوی حسن روحانی و دیگر مقامات دولتی بارها رد شد.
